Sorry! The information you are looking for is only available in Dutch.
Deze opleiding is opgeslagen in Mijn Studiekeuze.
Er is iets fout gegaan bij het uitvoeren van het verzoek.
Er is iets fout gegaan bij het uitvoeren van het verzoek.

Hemelglobe met VOC-schip aan de sterrenhemel

Topstukken uit de VU-collecties

Deze zeventiende-eeuwse hemelglobe is uitgegeven door de beroemde cartograaf Willem Janszoon Blaeu. Op de globe zijn de tekens van de dierenriem, zoals Kreeft en Leeuw, duidelijk herkenbaar. Maar wat doet een groot schip op deze hemelglobe? Het is Argo Navis, oftewel Schip Argo. Deze naam kreeg het sterrenbeeld in de oudheid van Ptolemaeus. Hij ontleende de naam aan de mythe van Jason en de Argonauten. Argo Navis is te zien aan de zuidelijke sterrenhemel. Een VOC-schip uit die tijd droeg ook deze naam en daarom beeldde Blaeu het sterrenbeeld af als dit schip.

Een bol van papier-maché, karton en gips
Voor het maken van de globe ging Blaeu als volgt te werk: met een mal werd een holle bol gemaakt met een schil van karton, papier-maché en gips. In de bol werd vervolgens een houten as aangebracht. Op de uiteinden hiervan werden metalen asjes gemonteerd die zichtbaar zijn bij de polen. Op de bol zijn aan beide zijden spits toelopende stroken papier geplakt, waarop de hemellichamen te zien zijn. Het kaartbeeld werd gegraveerd in een koperplaat, waarvan afdrukken werden gemaakt.

Ringen rond de bol
Over de bol heen loopt een messing ring, de meridiaanring met een graadverdeling, zodat je de geografische ligging kan aflezen. Een houten horizonring is beplakt met papier waarop onder andere de sterrenbeelden van de dierenriem en de maanden van het jaar staan. De globe hangt in een houten stoel voor steun en om de bol gemakkelijk te laten draaien.

Je kunt de hemelglobe zien op de studiezaal Bijzondere Collecties in de UB. Dit object is onderdeel van de verzameling van mr. H. Bos, die zijn collectie aan de UB heeft nagelaten.

Literatuur

  • The art and history of globes / Sylvia Sumira  London: British Library, 2014
  • De wereld in het klein: globes in Nederland / Diederick Wildeman. Zutphen: Walburg Pers, cop. 2006.
  • Globi Neerlandici: the production of globes in the Low Countries / Peter van der Krogt Utrecht: HES Publishers, cop.1993. p.495

Sphaera stellifera, in qua, ut speculo quodam firmamenti, universum sijderum ornatum, ac stellarum ordinem
[Amsterdam]: Guilielmus Ianssonius Blaeu, [na 1621]
1 hemelglobe: kopergravure; diameter 34 cm, hoogte 50 cm
Bevestigd in houten stoel
Beeldbank: http://imagebase.ubvu.vu.nl/cdm/ref/collection/krt/id/3618