Maak je data fair

Maak je data FAIR

• Je data FAIR maken: hoe en waarom?

  Door je data Findable, Accessible, Interoperable en Reusable (FAIR) te maken, kun je de impact van je onderzoek vergroten.

• Wat zijn de FAIR-principes?

  De FAIR-principes zijn in 2014 geformuleerd om iedereen die data produceert en publiceert, te helpen de data vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar te maken. Het doel hiervan is om te zorgen dat wetenschappelijke data zo breed mogelijk beschikbaar zijn en op die manier wetenschappelijke ontdekkingen te versnellen ten goede van de maatschappij.

  Al snel na het formuleren van de FAIR-principes gingen Nederlandse en Europese financieringsinstanties dit als een vereiste stellen. Als je een onderzoeksbeurs krijgt van NWO, ZonMw of de Europese Commissie, zal je worden gevraagd om je data FAIR te maken.

• Wat heb je eraan om je aan de FAIR-principes te houden?

  Je hoeft je data niet 100% FAIR te maken om er profijt van te hebben. Zelfs als je maar een deel van de principes toepast, verhoogt dat de zichtbaarheid en impact van je data. Het leidt ertoe dat:

  •    de datasets en je onderzoek vaker zullen worden geciteerd;

  •    je onderzoek beter te reproduceren is;

  •    je onderzoek beter voldoet aan de vereisten van financieringsinstanties en uitgevers.

  Door je data FAIR te maken, kun je je eigen data in de toekomst zelf ook makkelijker terugvinden, raadplegen en hergebruiken. Het is dan ook eerst en vooral in je eigen belang om je data FAIR te maken. 

• Hoe maak je je data FAIR in drie eenvoudige stappen?

  1.    Maak een datamanagementplan (DMP)

  Een DMP is een levend document waarin je vastlegt welke soorten data je gebruikt en hoe je die data verwerkt, bewaart en archiveert. Het maken van een datamanagementplan is de eerste stap als je je data FAIR wilt maken. Veel financieringsinstanties en bepaalde faculteiten van de VU stellen als eis dat je een datamanagementplan hebt. Bij de VU kun je DMPonline gebruiken om een DMP te maken en te delen met anderen.

  2.    Beschrijf en documenteer je data

  Als je je data vindbaar wilt maken, moet je de data beschrijven met passende metadata. Deze metadata kunnen bestaan uit trefwoorden, verwijzingen naar gerelateerde papers, de ORCID-nummers van de onderzoekers en de codes voor de beurzen waarmee het onderzoek is gefinancierd.

  Om je data herbruikbaar te maken, moet je de data voorzien van documentatie waarin je beschrijft hoe de data is gemaakt, gestructureerd, verwerkt, etc. Dit zorgt ervoor dat je data interpreteerbaar zijn voor anderen.

  Als je vragen hebt over metadata en documentatie, neem dan contact op met de RDM Support Desk. We helpen en adviseren je graag.

  3.    Maak je data beschikbaar via een betrouwbaar archief

  Kies voor een archief dat: een persistent identifier toewijst aan zowel de data als de metadata; metadata aan de data koppelt op basis van standaard metadataschema’s; data vrijgeeft met een licentie; en toegang biedt tot de data en metadata via een open en standaard communicatieprotocol (zoals http). Op die manier voldoet je data aan veel, zo niet de meeste, FAIR-principes. Bij de VU gebruiken we DataverseNL. Dit online archief voldoet aan alle hierboven beschreven vereisten. Ontdek hoe Sander Groffen, Assistant Professor aan de VU, zijn data makkelijker kan bewaren, archiveren en delen dankzij DataverseNL. Onderzoekers die verbonden zijn aan de VU, kunnen gratis gebruikmaken van DataverseNL voor datasets tot 50 GB.

• Wat als ik mijn data niet openbaar mag maken?

  Ook data die niet openbaar is, kunnen FAIR zijn. Volgens de FAIR-principes is het ook toegestaan om de data onder voorwaarden toegankelijk te maken. Dit kan belangrijk zijn voor bepaalde soorten data, zoals medische gegevens. Het uitgangspunt is dat de data zoveel mogelijk openbaar moeten zijn, waarbij het adagium is: ‘open als het kan, beschermd als het moet’. Als bepaalde data niet openbaar gemaakt mogen worden omdat de data te gevoelig is, dan moeten volgens de FAIR-principes de metadata openbaar worden gemaakt, met informatie over de voorwaarden om toegang te krijgen tot de data zelf.

• Informatiebronnen

  De richtlijnen van PARTHENOS om je datamanagement FAIR te maken en je data herbruikbaar te maken

  De gids van F1000 voor het Findable, Accessible, Interoperable en Reusable (FAIR) maken van je data

  De uitleg over de FAIR-principes van GO FAIR

  DMPonline